Cái Bèo-Một bảo tàng văn hóa biển
Nằm giữa thung lũng núi đá vôi, chạy dài theo hướng Bắc Nam dọc bờ biển thuộc khu 2B Bến Bèo (thị trấn Cát Bà, huyện Cát Hải), di chỉ Cái Bèo được xác định toạ độ 20o43’8” vĩ Bắc và 107o3’2” kinh Đông (cách trung tâm thị trấn 1,5km) với độ cao trung bình 4m so với mặt nước biển. Theo khảo cứu của Viện Khảo cổ học Việt Nam, Cái Bèo là di chỉ khảo cổ hoc có giá trị quan trọng nhất hiện nay ở vùng ven biển và hải đảo Đông Bắc Việt Nam được nhiều lựa chọn để cả gia đình đi du lịch đảo Cát Bà.
Vào năm 1986, lần khai quật thứ ba được tiếp tục tiến hành. Các nhà khảo cổ đã tìm được gần 180 công cụ đá bao gồm công cụ ghè đẽo, công cụ mài không qua chế tác của 6 chày và hòn ghè, 9 mảnh gốm xốp, 18 mảnh gốm cứng mỏng, 93 mảnh gốm thô dày, 11 đốt sống cá biển, 88 đầu cá biển, 6 mảnh xương thú…
Phân tích các mẫu hiện vật đã phát hiện có cơ sở kết luận di chỉ Cái Bèo gồm hai giai đoạn văn hoá: Giai đoạn tiền Hạ Long và văn hoá Hạ Long
Lần khai quật thứ tư vào 5/12/2006 được sự tham gia của nhiều nhà khoa học có uy tín, khi kết thúc khai quật đầu tháng 1/2007 đã thu được từ 10 hố có 137 hiện vật đá, 1.424 mảnh gốm tiền sử và 568 tiêu bản di cốt động vật và vỏ nhuyễn thể biển. Phân tích cho thấy, những tổ hợp di vật thu được đều làm từ đá granít và gốm vặn thừng dập thô, không se, xương cá, vỏ sò, vỏ hàu biển kích thước lớn…
Tham khảo thêm: Du lịch cát bà 2 ngày 1 đêm tự túc cần chú ý những gì
Những bằng chứng này cho thấy Cái Bèo là nơi cư trú của ngư dân cổ. Đây chính là một làng chài biển cổ có quy mô lớn nhất hiện được biết ở Việt Nam và là điểm du lịch thu hút nhiều khách đến tham quan nhất mỗi lần có cơ hội đi tour du lịch cát bà.
Phân tích còn thấy, cách đây khoảng 7.000 năm, người Cái Bèo sinh sống chủ yếu nhờ vào đánh cá biển và bắt sò, hàu. Họ duy trì cuộc sống ấy đến 4.500 năm cách ngày nay.
Phân bố làng chài Cái Bèo rất rộng, khoảng 18.000m2. Cư dân định cư ở Cái Bèo phát triển qua nhiều thời đại từ Trung kỳ đá mới đến Sơ kỳ đồ đồng. Từ săn bắt, hái lượm, đánh cá sang định cư nông nghiệp được coi là quá trình phát triển văn hoá Cái Bèo sang văn hoá Hạ Long. Những cư dân đầu tiên ở Cái Bèo có nguồn gốc bản địa, nhiều khả năng là con cháu người cổ văn hoá Hoà Bình – Bắc Sơn. Và văn hoá Cái Bèo vận động, phát triển sang văn hoá Hạ Long thời đại đồ đồng đặc sắc ở vùng duyên hải Đông Bắc.
Hơn nữa, di chỉ Cái Bèo có địa tầng dày (trung bình là 3m) và được bảo tồn nguyên vẹn. Trên địa tầng này có thể đọc được sự thay đổi của môi trường biển vùng Đông Bắc từ 7.000 năm đến 3.500 năm. Toàn bộ cơ sở khoa học trên có thể khẳng định rằng, di chỉ Cái Bèo thực sự là một bảo tàng văn hoá biển Việt Nam và là điểm du lịch ý nghĩa mang đến những trải nghiệm thú vị cho du khách khi đến với du lịch biển cát bà.
